رایج‌ترین اصطلاحات بیلیارد و اسنوکر | راهنمای کامل برای بازیکنان مبتدی تا حرفه‌ای

تا به حال شده وارد باشگاه بیلیارد شوید و بشنوید که بازیکنان می‌گویند: «یه شات سِیف بزن»، یا «تو این فریم حتماً بریکم رو می‌زنم» و شما با خودتان فکر کنید که «اصلاً چی گفت؟» اگر به دنیای بیلیارد، اسنوکر یا حتی بیلیارد فرانسوی علاقه دارید، یاد گرفتن اصطلاحات بیلیارد مثل یاد گرفتن الفبای این بازی‌هاست.
در این راهنما، به زبانی ساده، تمام اصطلاحات مهم و پرکاربرد را برایتان توضیح داده‌ایم؛ از مبتدی تا پیشرفته. این مقاله را بخوانید تا موقع تمرین یا تماشای بازی‌ها، کاملاً در جریان باشید و حس یک بازیکن واقعی را داشته باشید.

 اصطلاحات بیلیارد

اول از همه باید اجزای بازی را بشناسیم. بیایید با واژه‌هایی شروع کنیم که هر کسی که وارد دنیای بیلیارد می‌شود باید بلد باشد:

کیو (Cue)

چوبی بلند و باریک با بدنه‌ای متعادل و سر حساس (Tip) که برای ضربه زدن به توپ سفید (Cue Ball) به کار می‌رود. کیوها از جنس چوب‌های سخت مثل افرا یا زبان‌گنجشک، و گاهی ترکیب چوب و الیاف کربن ساخته می‌شوند. وزن، طول، ضخامت نوک و بالانس کیو تأثیر مستقیم بر دقت، کنترل و قدرت ضربه دارند.

کاربرد حرفه‌ای
بازیکنان حرفه‌ای اغلب کیو مخصوص خود را دارند که برای نوع خاصی از بازی (مثلاً ضربه بریـک یا ضربات اسپین‌دار) بهینه شده است.

 توپ سفید (Cue Ball)

تنها توپی که بازیکن مجاز به ضربه مستقیم به آن است. هدف از ضربه به توپ سفید، انتقال انرژی به توپ هدف و هدایت آن به پاکت یا موقعیت استراتژیک در زمین.

نکته مهم:
در بیشتر بازی‌ها اگر توپ سفید به اشتباه وارد پاکت شود، خطا محسوب می‌شود و نوبت به حریف منتقل می‌شود.

گچ (Chalk)

پودر رنگی آبی یا سبز که روی نوک کیو زده می‌شود تا از لیز خوردن سر کیو روی توپ سفید جلوگیری شود. این کار باعث افزایش اصطکاک بین سر کیو و توپ و در نتیجه کنترل بهتر اسپین و زاویه ضربه می‌شود.

هر بازیکن حرفه‌ای، قبل از هر ضربه مهم، گچ می‌زند—نه برای زیبایی، بلکه برای کاهش خطای لغزش (Mis-cue).

میز (Table) 

سطح مستطیلی بازی که با پارچه‌ای از جنس پشم یا نمد مخلوط پوشیده شده و با ابعاد مشخص بسته به نوع بازی (بیلیارد، اسنوکر یا کاروم) طراحی می‌شود. میز بیلیارد دارای پاکت (در بیلیارد و اسنوکر) یا بدون پاکت (در کاروم) است.

ویژگی مهم:
میز باید کاملاً تراز و سطح آن صاف و بدون ناهمواری باشد تا توپ‌ها به‌درستی حرکت کنند.

پاکِت (Pocket) 

سوراخ‌هایی در گوشه‌ها و وسط کناره‌های میز بیلیارد و اسنوکر که بازیکن باید توپ‌ها را به درون آن‌ها هدایت کند. هر میز پاکت استاندارد دارای ۶ پاکت است.

کاربرد:
در بازی‌هایی مثل ایت‌بال، ناین‌بال و اسنوکر، پاکت‌ها هدف نهایی بسیاری از ضربات هستند.

کوشن (Cushion) 

لبه‌های داخلی میز که از جنس لاستیک مخصوص و پوشیده از پارچه میز هستند. توپ‌ها پس از برخورد به کوشن‌ها تغییر جهت می‌دهند. نحوه برخورد توپ به کوشن و زاویه بازگشت آن، نقش مهمی در برنامه‌ریزی ضربات دارد.

استفاده حرفه‌ای:
بازیکنان با تجربه می‌توانند با محاسبه زاویه‌ها، از کوشن برای اجرای ضربات غیرمستقیم یا دفاعی استفاده کنند.

مثلث چیدمان (Rack) 

ابزاری پلاستیکی یا چوبی به‌شکل مثلث (در ایت‌بال) یا الماس (در ناین‌بال) که برای چیدن توپ‌ها در موقعیت استاندارد ابتدای بازی استفاده می‌شود.

انواع:

• مثلث سنتی: برای ایت‌بال و بازی‌های ۱۵ توپ

• الماسی (Diamond Rack): برای ناین‌بال

بریـک (Break) 

اولین ضربه آغازگر بازی که توسط اولین بازیکن اجرا می‌شود. هدف آن شکستن آرایش منظم توپ‌ها و باز کردن فضای بازی است. قدرت، دقت و زاویه ضربه بریک در تعیین روند اولیه بازی بسیار تأثیرگذار است.

نکات فنی:

• ضربه بریک باید به توپ صدر (Head Ball) اصابت کند.

• برخی بازیکنان از کیو مخصوص بریک استفاده می‌کنند که سنگین‌تر و مقاوم‌تر است.

این اصطلاحات پایه، حکم ابزار کار شما را دارند. مثل این است که بخواهید نجاری یاد بگیرید، اما فرق چکش و پیچ‌گوشتی را ندانید!

دسته‌بندی اصطلاحات بیلیارد بر اساس نوع بازی

1. Pool (پول یا ایت‌بال)

• 8-Ball: محبوب‌ترین نوع پول. بازیکن باید ۷ توپ عدددار را بزند و بعد به سراغ توپ 8 برود.
• 9-Ball: ترتیب ضربه‌ها بر اساس عدد روی توپ است.
• Bank Shot: وقتی توپ هدف را با استفاده از ضربه به دیواره‌ها وارد پاکت می‌کنید.
• Scratch: وقتی توپ سفید اشتباهی وارد پاکت شود یا خطا شود.

2. Snooker (اسنوکر)

اگر مسابقات جهانی اسنوکر را تماشا کرده باشید، با اصطلاحاتی روبرو می‌شوید که شاید گیج‌کننده باشند. در این بخش، آن‌ها را برایتان ساده می‌کنیم:

• Frame: هر دست بازی در اسنوکر یک “فریم” نامیده می‌شود.
• Century Break: وقتی بازیکن در یک نوبت بیش از ۱۰۰ امتیاز کسب می‌کند.
• Snookered: موقعیتی که توپ سفید نمی‌تواند مستقیم به توپ هدف برسد.
• Free Ball: بعد از خطای حریف، اجازه دارید هر توپی را جایگزین توپ اصلی اعلام کنید.
• Pot: همان لحظه‌ای که توپ وارد پاکت می‌شود.
• Safety Battle: نبرد دفاعی میان دو بازیکن برای به دام انداختن حریف.
• Miss: ضربه اشتباه به توپ سفید که به توپ هدف نرسیده.

3. Carom (کاروم یا سه توپ)

• Cushion: دیواره میز که توپ باید از آن برگشت داشته باشد.
• Carom Shot: ضربه‌ای که توپ سفید پس از برخورد به یک توپ، به توپ سوم هم برخورد کند.

جدول مقایسه انواع بیلیارد

اصطلاحات حرفه‌ای در بازی Pool (بیلیارد آمریکایی)

در بازی‌هایی مثل Eight Ball یا Nine Ball، واژه‌های خاصی به کار می‌رود که فهم آن‌ها برای پیشرفت حیاتی است:

• Eight Ball: معروف‌ترین نوع بازی که با ۱۵ توپ رنگی و توپ سفید انجام می‌شود.
• Scratch: وقتی توپ سفید اشتباهی وارد سوراخ شود؛ یک خطای رایج!
• Safety: ضربه‌ای دفاعی برای سخت کردن شرایط بازی برای حریف.
• Bank Shot: ضربه‌ای که توپ قبل از رسیدن به هدف، به کوشن برخورد می‌کند.
• Combination Shot: ضربه‌ای که یک توپ، توپ دیگر را به پاکت هدایت می‌کند.
• Jump Shot: توپ سفید از روی توپ دیگری می‌پرد و به هدف می‌رسد.
• Run Out: زدن تمام توپ‌های لازم در یک نوبت بدون اشتباه.

نکته: در بازی Pool، تکنیک‌ها نقش کلیدی دارند. هر چقدر بیشتر با اصطلاحات فنی آشنا باشید، تصمیمات بهتری سر میز می‌گیرید.

اصطلاحات بیلیارد فرانسوی (Carom Billiards)

در بیلیارد فرانسوی که هیچ پاکتی روی میز وجود ندارد، هدف برخورد توپ‌ها به یکدیگر است:

• Carom: برخورد موفق توپ سفید با دو توپ دیگر.
• Three Cushion: توپ سفید باید قبل از برخورد به توپ دوم، به سه کوشن برخورد کند.
• Kiss: برخورد ناخواسته دو توپ به هم.
• Nurse: کنترل دو توپ نزدیک هم برای حفظ موقعیت حمله.
• Cue Ball in Hand: بازیکن می‌تواند توپ سفید را آزادانه روی میز قرار دهد.

اصطلاحات مربوط به ابزار و تجهیزات بیلیارد

اگر قصد خرید میز بیلیارد یا ارتقاء تجهیزات دارید، این واژه‌ها برایتان کاربردی هستند:

• Shaft / Butt / Tip: اجزای اصلی چوب بیلیارد؛ نوک (Tip) مهم‌ترین بخش است.
• Ferrule: قطعه‌ای بین نوک و شفت که فشار را پخش می‌کند.
• Mechanical Bridge: ابزار کمک‌ضربه برای توپ‌های دور.
• Baize: پارچه‌ای که روی سطح میز کشیده شده، معمولاً سبزرنگ.
• Diamond: علائم کوچکی در کنار میز برای هدف‌گیری دقیق‌تر.

اصطلاحات تاکتیکی و تکنیکی در بازی

این واژه‌ها به تصمیم‌گیری، موقعیت‌سازی و اجرای دقیق ضربات کمک می‌کنند:

• Draw Shot: توپ سفید بعد از برخورد، به عقب برمی‌گردد.
• Follow Shot: توپ سفید بعد از ضربه، به جلو حرکت می‌کند.
• English / Side Spin: چرخش جانبی برای تغییر زاویه مسیر توپ‌ها.
• Massé: ضربه‌ای که باعث چرخش زیاد توپ می‌شود و مسیر منحنی می‌سازد.
• Shot Selection: انتخاب هوشمندانه بهترین ضربه در هر موقعیت.

اصطلاحات رایج در مسابقات بیلیارد

اگر به فکر شرکت در مسابقات یا دنبال کردن رقابت‌ها هستید، این اصطلاحات کمکتان می‌کند:

• Race to: تعداد فریم‌هایی که باید برای برد کسب شود (مثلاً race to 7 یعنی اولین کسی که ۷ فریم ببرد، برنده است).
• Double Elimination: بازیکن پس از یک باخت، هنوز یک شانس دیگر دارد.
• Handicap: تفاوت امتیازی برای مساوی‌سازی سطح بازیکنان.
• Seed: رتبه‌بندی بازیکنان برای جدول مسابقه.
• Shot Clock: زمان مشخصی برای اجرای ضربه در مسابقات رسمی.

اصطلاحات عامیانه بیلیارد؛ وقتی حرفه‌ای‌ها شوخی می‌کنند

• Slop Shot: وقتی توپ بدون قصد قبلی وارد سوراخ شود.
• Sharking: تلاش عمدی برای پرت‌کردن حواس حریف (غیراخلاقی است!)
• Blood Test: ضربه بسیار سخت یا حساس که تعیین‌کننده نتیجه است.
• House Rules: قوانینی که در هر باشگاه متفاوت‌اند.

پرسش‌های پرتکرار کاربران

۱. کدام اصطلاحات بیلیارد برای شروع یادگیری ضروری هستند؟

اصطلاحاتی مثل Cue، Break، Shot، Pocket، و Pot از پایه‌ترین واژه‌ها هستند که باید بلد باشید.

۲. آیا اصطلاحات اسنوکر با بیلیارد فرق دارد؟

بله، هر بازی اصطلاحات خاص خود را دارد. اسنوکر واژه‌هایی مثل Frame، Miss و Century Break را دارد که در بیلیارد آمریکایی استفاده نمی‌شود.

۳. چطور می‌توان سریع‌تر این واژه‌ها را یاد گرفت؟

با تمرین عملی، دیدن ویدئوهای آموزشی و شرکت در بازی‌های دوستانه. استفاده از اپلیکیشن‌ها و فلش‌کارت هم مؤثر است.

 جمع‌بندی

بیلیارد فقط یک بازی نیست؛ دنیایی از مهارت، دقت و استراتژی است. اگر اصطلاحات رایج آن را بشناسید، راحت‌تر تمرین می‌کنید، بهتر می‌فهمید مربی چه می‌گوید، از مسابقات بیشتر لذت می‌برید و مهم‌تر از همه، مثل یک حرفه‌ای دیده می‌شوید. چه تازه‌کار باشید، چه یک بازیکن باتجربه، یادگیری واژه‌ها همیشه برای رشدتان لازم است. از همین حالا این واژه‌ها را تمرین کنید و در هر بار بازی، یکی از آن‌ها را استفاده کنید.

🔍 دنبال اطلاعات بیشتر هستید؟ از تفاوت بیلیارد و اسنوکر چیست؟ در سایت شهر بیلیارد دیدن کنید. همچنین می‌توانید در دوره‌های آموزش حرفه‌ای بیلیارد ثبت‌نام کرده و سطح بازی خود را ارتقا دهید.